A8e:Gözler Y1

İçindekiler

Gözleriniz nasıl çalışır?

Bir göz kırpışı esnasında bile, bilgisayar ekranındaki bir kelime ya da bir ağacın başınızın hizasındaki bir dalı veya size yaklaşan bir araba gibi görsel iletileri algılayabilir ve bu iletilere cevap verebilirsiniz. Fakat bir şimşek kadar hızlı olan bu işlem nasıl gerçekleşir?

Gözleriniz şöyle çalışır: Gözünüzün renkli kısmı (iris), gözbebeğinizin (yani gözün tam ortasında bulunan ve ışığın içeri girebildiği koyu noktanın) büyüklüğünü ayarlayarak, ışığın göze çok fazla değişik açıdan girmesine engel olur. Gözbebeğinden geçen ışık göz merceğine ulaşır. Göz merceği ışığın, gözün arka tarafında bulunan retina üzerine odaklanmasını sağlar. Retinada ışık almacı hücreleri bulunur. Bu hücreler içindeki özel bir takım pigmentler ışık enerjisini soğurur ve elektrik iletisine dönüştürüp sinirler aracılığıyla beyninize iletir. Nihayet beyin ışık almacı hücrelerden gelen farklı iletileri bir görüntü haline gelecek şekilde bir araya getirir.

Omurgalı gözü milyonlarca yıl boyunca evrilmiş karmaşık bir uyarlanımdır. Diğer karmaşık uyarlanımlar gibi, hâlâ evrimsel tarihin izlerini taşımaktadır. Bütün omurgalıların atası olan bir balıksının ışık almacı hücreleri gelen ışığa ters doğrultudaydı. Yani, ışığı soğuran pigmentler hücrenin “arka” tarafında (ışıktan uzakta), hücrenin ileti üreten kısmı ise hücrenin “önünde” ışığa doğru konuşlanmış bulunuyordu.

Bizler böyle “ters doğrultuda” uzanan ışık almacı hücrelerini bu atadan almış bulunuyoruz. Fakat bu durum bizim için biraz problem yaratıyor. Hücrelerin bu doğrultusu, görsel iletileri beyne taşıyan sinirlerin retinanın önünü kaplayarak geçmeleri anlamına geliyor. Sinirler saydam oldukları için görüşümüze pek etki etmiyorlar. Fakat bütün bu sinirler gözden çıkıp beyne ulaşabilmek için gözün arkasında optik disk adı verilen bir noktada bir demet halinde bir araya geliyor, gözü bu noktadan terkediyorlar. Bu çıkış kapısı bir sürü sinirle sıkış tıkış hale geliyor, öyle ki ışık almacı hücrelere hiç yer kalmıyor. Bu bölgede ışık almacı hücreler olmadığı için de optik disk, kendi üzerine düşen ışığı algılayamıyor ve kör bir nokta haline geliyor.

İlginçtir ki, yakınsayan evrim sayesinde mürekkep balığı ve ahtapotta da bizimkine benzer yapıda bir göz evrilmiştir. Bu canlıların da bizimki gibi onlara harika bir görüş yeteneği kazandıran, merceği, irisi ve (aşağıdaki resimde de görüldüğü gibi) iç kısımda bir odacığı olan iri gözleri vardır. Bununla birlikte mürekkep balıkları ve ahtapotlara atalarından, ışığa doğru çevrilmiş ışık almacı hücreler kalmıştır. Böylece onların görme sinirleri retinanın arkasında kalır ve yine bu yüzden bu hayvanların gözünde kör nokta bulunmaz.

Ana Sayfa

Gezintinin sonu Kapatmak için tıklayınız