Evrimi Anlamak kapsamlı ve anlaşılır evrim rehberiniz!

Evrim101:Üreme yalıtımı

Git ve: kullan, ara
Evrim 101 İçindekiler << önceki | sonraki >>

Üreme yalıtımı

Çevre, üremenin önüne kimi dış engeller koyabilir. Örneğin, ayrışan iki tür arasındaki akarsu ya da vadi gibi engeller, onların tam anlamıyla birbirlerinden ayrılmalarına neden olmaz. Farklıyurtluluk, türleşme sürecinin başlamasını sağlar. Ancak, gen akışına karşı oluşturulacak popülasyon içi (yani, genetik temelli) engellerin evrimi gerçekleşmeden türleşme tamamlanmaz. Eğer gen akışına karşı iç engeller evrimleşmezse, popülasyonun iki ucundaki bireyler bir araya geldiklerinde yeniden serbestçe çiftleşerek üreyebilirler. Bunun sonucunda genler tekrar karışır ve o ana kadar evrilerek gelen, genetik farklılık yaratan ne varsa kaybolur gider. Türleşme, bu iki popülasyonun çiftleşerek hayatta kalabilen yavrular meydana getirememelerini ya da diğer grubun üyeleriyle çiftleşmekten kaçınmalarını gerektirir.

Aşağıda, gen akışını engelleyerek türleşmeye katkı sağlayabilecek bazı örnekler yer alıyor. Bunlar doğal seçilim, eşeysel seçilim ve hatta genetik sürüklenme sonucu oluşabilir:

  • Farklı çiftleşme yerlerinin, çiftleşme zamanının ya da çiftleşme törenlerinin evrimi:
Çiftleşmenin nerede, ne zaman ve nasıl gerçekleştiğine yönelik genetik temelli değişimler, üreme yalıtımı sürecinin ve türleşmenin tamamlanmasını sağlayabilirler. Örneğin, (aşağıda görülen) erkek çardak kuşu, özenle hazırladıkları çardakları farklı renklerle dekore ederek dişileri kendilerine çekmeye çalışırlar. Eğer türleşmeye yeni başlamış iki popülasyonun çiftleşme töreninde değişiklikler evrilirse, bu durum iki grubu birbirlerinden temelli ayırır ve türleşme sürecinin tamamlanmasına neden olur.
Evrim101 44 1.jpeg


Farklı çardak kuşu türleri, dişilerine kur yapmak için özenle hazırlanmış çardaklar kurar ve bunları farklı renklerle süsler. İpekli çardak kuşu (solda), yukarıya doğru dizdiği çöplerin arasından bir geçit yapar ve onu parlak mavi renkli nesnelerle süsler. Buna karşın, MacGregor çardak kuşu (sağda), çöplerden yüksek bir kule inşa eder ve onu odun kömürü parçalarıyla süsler. Çardak yapımı gibi, çiftleşme törenlerindeki evrimsel değişimler de türleşmeye katkıda bulunabilir.
  • Üreme organları arasındaki uyuşmazlık:
Bizim için hayalimizde canlandırmak zor olsa da, böcekler için farklı şekillenmiş cinsel organlar tam bir derttir.
Buradaki kızböceklerinin penisleri, böceklerin cinsel organlarının ne denli karmaşık olabileceğini gösteriyor.
  • Yavrularda ölüm ya da kısırlık:
Eğer iki grubun çiftleşmesiyle dünyaya gelen yavrular hayatta kalmaz ya da kısır olurlarsa çiftlerin birbirlerine yaptıkları kurların ya da çiftleşmelerin hepsi boşa gidecektir.

Çürümüş muzların üzerindeki meyve sinekleri örneğinde de görüldüğü gibi, farklıyurtluluk türleşme sürecini başlatmıştır. Bununla birlikte, ada üzerindeki farklı seçici baskılar, ada popülasyonunun anakara popülasyonundan genetik olarak farklılaşmasını sağlamıştır.


Coğrafi yalıtım bir türleşme olayını tetikleyebilir ancak sürecin tamamlanması için genetik değişim zorunludur.

Buna neden olan şey ne olabilir? Belki de, adada başka meyve türleri yaygındı. Ada popülasyonu belirli bir meyve tipine özelleşme yönünde seçilmiş ve ana kıtadaki sineklerden farklı bir besin tercihine doğru evrilmiştir.


Evrim101 44 5.gif


İki ada üzerindeki farklı seçici baskılar iki türün ayrılışının tamamlanmasını sağlayabilir.

Böylesine küçük bir fark, anakaradaki sineklerle gen akışının gerçekleşmesine bir engel oluşturabilir mi? Evet, eğer sinekler tercih ettikleri yiyeceklerin etrafında dolaşırken kendilerine eş buluyorlarsa, anakaraya döndüklerinde, bu farklı besin tercihinden dolayı anakara sinekleri ile çiftleşmeyeceklerdir. Gen akışı büyük oranda azalacaktır. İki tür arasındaki gen akışı bir kere azalınca ya da durunca, türler arasında daha büyük genetik farklılıklar birikebilir.

Evrim101 44 6.gif


Önceki
Türleşmenin nedenleri


Sonraki
Türleşmeye kanıt


İpekli çardak kuşu fotoğrafı Graeme Guy tarafından; MacGregor'un çardak kuşu fotoğrafı Stephen ve Melinda Pruett-Jones tarafından sağlanmıştır; kızböceklerinin penisleri Eberhard'ın (Eberhard W.G. 1985) Harvard Üniversitesi Yayınları'ndan çıkan "Sexual Selection and Animal Genitalia" kitabından uyarlanmıştır.

yazdırılabilir görünüm