Evrim101:Evrimsel eğilimler

İçindekiler

<< önceki

Evrimsel Eğilimler

Evrimsel eğilimden kasıt ya bir soy içinde yönlü -yani belli bir doğrultudaki- değişimlerdir, ya da birçok soyun geçirdiği paralel –yani aynı yöndeki- değişimlerdir. Ancak her değişim bir eğilim değildir. Ne de olsa, yaşadığınız şehirde bir gün sıcak geçse bunu bir “ısınma eğilimi” saymazsınız; bir eğilimden bahsetmek için hava sıcaklığının bir süre boyunca artmasını bekleriz. Biyologlar da evrimsel eğilimleri aynı şekilde ele alırlar – bir değişimin “eğilim” sayılması için rasgele bir salınımın ötesinde bir sürekli bir niteliğe sahip olması gerekir.

Örneğin, atlar ve gergedanlarla akraba olan ama bugün nesli tükenmiş ilginç bir soyun, Titanotheres’in fosillerine baktığımızda evrimsel bir eğilim görürüz. Titanotheres`in burnunda kemikli, boynuzumsu bir çıkıntı bulunur. Bu hayvanlara ait fosil kafataslarını zamana göre sıraladığımızda, bu kemikli boynuzun uzunluğundaki evrimsel değişimin rasgele olmadığını, aksine kemikli boynuzların zamanla uzadıkları gözümüze çarpar. Dahası, birkaç farklı Titanotheres soyu aynı boynuz uzaması eğilimini sergiler.

Burada görülen Titanotheres tasvirleri 55 ila 35 milyon yıl öncesine aittir. Bu kemikli boynuzun uzama eğiliminin nedeni tam olarak bilinmiyor. Bu durum, daha iri vücutlara yönelik bir seçilimin sonucu olabileceği gibi doğrudan daha büyük boynuzlara yönelik bir seçimin ürünü de olabilir. Mesela keçi ve koyunlarda olduğu gibi, erkekler dişiler için birbirleriyle mücadele ederken uzun boynuzlu olanlar daha üstün gelmiş olabilirler.

Her evrimsel eğilim bu derece tutarlı olmayabilir. Çok sayıda hayvan soyunun sergilediği başlılaşma (cephalization) -yani bir kafanın evrimi- eğilimi buna bir örnektir. Bu eğilim, sinir hücrelerinin hayvanın vücudunun bir ucunda beyin şeklinde yoğunlaşması ve duyu organlarının da aynı uçta toplanmasıdır. Eklembacaklılar (kabuklular, böcekler ve diğerleri), halkalı solucanlar ve omurgalılar dahil kordalılar giderek artan ölçüde başlılaşmışlardır. Buna karşın birçok hayvan soyu fazla başlılaşma sergilemez (denizyıldızının başı nerededir sizce?) veya iç parazitler gibi başka soylar tam tersi yönde gelişerek başlangıçta sahip oldukları başlarını da kaybetmişlerdir.

Evrim ilerleme mi demektir?

Bu, cevabı kolay bir soru değil. Bir bitkinin bakış açısından ilerlemenin ölçüsü fotosentez yeteneği, bir örümcek açısından zehir zerk etme becerisi olabilir.

Sorun şu ki biz insanlar kafayı kendimize takmışız. Genellikle ilerlemeyi kendi açımızdan, zeka, kültür veya duygusallık gibi ölçütlerle tanımlarız. Ama bu tanım nesnel değil, insan merkezcidir. Şüphe yok ki evrimi, Homo sapiens’in tepesine tünediği bir merdiven gibi görmek çekicidir. Ama gerçek şu ki evrimden bir merdiven değil, bir ağaç doğar ve biz bu ağacın milyonlarca yaprağından yalnızca bir tanesiyiz...

Evrim Giriş bölümünün sonuna geldiniz. Daha fazla bilgi edinmek için, Evrim Giriş ana sayfasına geri dönebilirsiniz.

Karmaşık yapılara bakış

Evrimsel eğilimler nereden kaynaklanır? Karmaşıklığa doğru bir eğilim mi var?

Ana Sayfa

Titanothere resmi şu kaynaktan alınmıştır: Osborn, H.F. 1929 The titanotheres of ancient Wyoming, Dakota and Nebraska. U.S. Geol. Surv. Monogr. 55