 |
|
Evrim 101Y:Kitlesel yokoluşlar
Kitlesel yokoluşlar
Herhangi bir tür için neslinin tükenmesi o tür açısından korkunç bir olay gibi görünebilir. Fakat dünya üzerindeki yaşamın “silinip süpürülüşü” esnasında türlerin yokolması olağan bir iştir. Türlerin yokolması devamlı meydana gelir, bu da dünya üzerinde yaşayan türlerin “döngüsünü” sağlar. Bu normal işleyiş ardalan yokoluşu olarak da adlandırılır. Öte yandan, bazen, nesil tükenme oranları kısa bir zaman zarfında yükselebilir- bu olay, kitlesel yokoluş olarak da bilinir. Kitlesel tür yokoluşları pek çok türü ortadan kaldırır, fakat boşalan nişler türlerin yeni rollere doğru yayılmalarına olanak sağlar. Bu da dünya üzerindeki çeşitliliği şekillendirir.
|
Günümüzde elde edilen veriler, yerküredeki canlı yaşamının pek çok kitlesel yokoluş geçirdiğini gösteriyor. Bu yokoluşların belki de en yıkıcısı 225 milyon yıl önceki Permiyen kitlesel yokoluşuydu. O zamanlar yaşamış ve aralarında baskın kara omurgalıları olan sinapsitlerin de bulunduğu türlerin %90’ının nesli tükendi. Bilim insanları bu olaya, iklim değişikliği, volkanik patlama, deniz seviyesi değişimi, kıtasal hareket, asteroidlerin dünyaya çarpması ya da bu faktörlerin birkaçının birden mi neden olduğunu ortaya çıkarmaya çalışıyorlar.
K-T yokoluşu
K-T yokoluşu (65 milyon yıl önceki Kretase-Tersiyer yokoluşu) dinozorların (kuşlar haricinde tabi!), yerküredeki türlerin üçte ikisiyle birlikte yokolmasıyla ünlenmiş olan yokoluştur. Fakat, küçük memeliler, kaplumbağalar, timsahlar, kuşlar, kızılağaçlar ve diğer pek çok hayvan grubu hayatta kalabilmişler.
K-T yokoluşuyla aynı zamanlarda dev bir asteroidin yerküreye çarptığını gösteren çok iyi bir kanıt var. Meksika kıyılarındaki yaklaşık 160 km genişliğinde bir krater, adeta asteroidin arkasında bıraktığı bir iz gibi; üstelik burada altüst olmuş coğrafi birikimler de (iridyum ve kuvars gibi) bir asteroid çarpmasının gerçekleşmiş olduğu önerisini destekliyor. Bu çarpma gelgite bağlı dalgalara, depremlere ve aylarca güneşi engelleyen kalınlıkta toz bulutlarına neden olmuş olabilir. Fakat, asteroidin çarpmasından daha önce de yok olmaya başlayan pek çok tür bulunmaktaydı. Bu durumda çarpma öncesi yokoluşların başka nedenleri olmalı.
|
|
|
