A8e:Gözler 09

İçindekiler

<< önceki | sonraki >>

Genetik bir gizemi çözmek

"Gizemli" sinek geninin ne yaptığını çözmek için üç deneyin sonuçlarını inceleyeceksiniz: bir tanesi geni mutasyona uğrattığınızda ne olduğunu, biri sinek geninin ne zaman ve nerede etkili hale getirildiğini ve bir diğeri ise genin beklenmeyen bir yerde etkinleştirilmesini inceler. Özel olarak, sinekte göz gelişimini kontrole yardım eden gizemli gen hipotezini inceleyeceksiniz.

Mutant gen

Eğer bu sinek geni, sineklerde gözlerin gelişimini kontrol ediyorsa, bu genin normal işini sekteye uğratan bir mutasyon meydana geldiğinde ne olmasını beklersiniz? Tıpkı, anahtar bozulduğunda ışığın açılmayacağı gibi, eğer bir göz kontrol geni bozulursa sineğin normal bir göz geliştirmede sorun yaşamasını bekleriz. Bilim insanları bu deneyi yürüttüklerinde, şunu buldular:

Solda, işlevini yerine getiren bir göz kontrol geni ile gelişmiş bir meyve sineği. Bu sineğin büyük kırmızı gözleri var. Sağda ise bu gen olmadan gelişen ve gözleri olmayan bir sinek görülüyor.

Aynen öngörüldüğü gibi! Aslında bu gene, bu özelliğinden dolayı 'gözsüz' adı verilmiştir. Şimdiye kadar, gözsüz geni sinek gözlerinin gelişimini kontrol eden bir genden beklediğimiz gibi hareket etmiştir...

Her şey zamanlamada

Eğer gözsüz geni gerçekten sineklerde gözlerin gelişimini kontrol ediyorsa, bu genin ne zaman ve nerede aktif hale gelmesini beklersiniz? Eğer gen gerçekten gözlerin gelişimini kontrol etmekteyse, göz gelişmeye başlamadan önce, gözlerin gelişeceği yerde aktif hale gelmesi gerekirdi. Güzel olan şu ki, biyologlar gelişmekte olan bir embriyoyu incelemek, belirli bir genin ne zaman ve nerede aktif hale geçtiğini görmek üzere özel bir etiketleme sistemi geliştirmiştir. Sineklerin gelişim sürecinde bu deneyi yürüten bilim insanları gözsüz geninin, kafada tam gözlerin gelişeceği yerde aktif hale geçirildiğini buldular. Şimdiye kadar iyi gidiyoruz...

Franken sinekler

Gelişimsel biyologlar, aynı zamanda genleri canlının gelişiminde alışılmadık yerlerde veya zamanlarda harekete geçirerek de incelemeler yapar. Bu onların, genlerin normal koşullarda nasıl çalıştığını anlamalarına yardımcı olur. Eğer gözsüz gerçekten de "buraya bir göz yap" mesajı taşıyorsa, bu genin sineğin gözünde değil de bacağında harekete geçmesini sağlayacak olursanız ne olmasını beklersiniz?

Biyologlar bunu görmek için deneyler yapmıştır. Yine, göz gelişimini kontrol eden bir genin doğal olmayan bir şekilde sineğin bacağında harekete geçirilmesiyle beklenebileceği gibi, sinek bacağında bir göz geliştirilmiştir!

Hepsini bir araya koyarsak

Bu deneylerden ne sonuç çıkarmamız gerekir? Gözsüz geni sineklerde gözün gelişimini yönetmede önemli bir rol oynar, Pax6'nın farede göz gelişiminde ve aniridanın insanda oynadığı gibi. Bu patron genler güçlüdür. Bir göz yapmak için gereken bütün genleri harekete geçirebilirler!

Şaşırtan benzerlik

Kökendeş genler

Meyve sineği fotoğrafları Kristina Yu, © 2005 Exploratorium, www.exploratorium.edu, Ulusal Sağlık Enstitüsünün Araştırma Kaynakları Ulusal Merkezi'nden Bilim Eğitim Ortaklık Ödülü ve The David and Lucile Packard Vakfı'nın desteğiyle temin edilmiştir.