Evrim, soy içinde var olan herhangi bir çeşitlilik üzerinde etkisini gösterebilir. Eklembacaklılar evrim sürecinde şanslıydı çünkü, evrimin işleyebileceği bol miktarda hammaddeye sahipti. Bütün eklembacaklılar, karşılarına çıkan fırsatları değerlendirip evrim geçirmelerine imkan verecek karakterleri kalıtım yoluyla edinmişti. Gelin çok başarılı iki eklembacaklı grubu olan üçlobluları ve kabukluları yakından inceleyelim.
Bu bölümde, iki farklı eklembacaklı grubuna yakından bakacağız ve şu önemli soruları inceleyeceğiz:
- Dış iskelet, üçlobluların evrim başarısına nasıl katkıda bulunmuştur?
- Eklemli üyeler, kabukluların evrim başarısına nasıl katkıda bulunmuştur?
Üçloblular: Mükemmel bir dış iskelet
İlk olarak üçloblulara bir göz atalım. Nesli tükenmiş olan bu zırhlı eklembacaklıların vücudu kafadan, göğüs bölgesinden, pigidyumdan oluşur, vücut üç loba ayrılmıştır ve bir çift duyargası vardır.
Üçloblular: Yok oldular ama bu bir başarısızlık değil
Permian döneminin sonundaki kitlesel yok oluş sırasında üçlobluların soyları, deniz türlerinin %95’iyle birlikte, tükenmiş olabilir. Fakat bu onların başarısız oldukları anlamına gelmez. Aksine, üçloblular 250 milyon yıldan uzun süre hayatta kalmıştır (yani dinozorlardan daha uzun bir süre) ve bu sürenin çoğunda deniz tabanına hakim olmuştur.
Elinize 500 milyon yıl önceki Kambriyen döneminden kalma bir kaya parçası alırsanız; göreceğiniz fosillerin çoğu üçloblulara ait olacaktır. Paleontologlar hep deniz tabanının bu zırhlı eklembacaklılardan geçilmediğini hayal eder. Peki bu organizmalar bu kadar uzun süre hayatta kalmayı nasıl başardılar ve nasıl bu kadar farklılaşabildiler? İpuçlarından biri, bu organizmaların çok iyi fosilleşen sert kabuklarında yani dış iskeletlerinde saklı görünüyor!
Kabuklular: Evrim fırsatını değerlendirmek
Eklembacaklıların geliştirdiği ve dış iskelet kadar muazzam olan bir şey varsa, o da bacaklardır, hem de birçok bacak! Eklembacaklıların adı üstünde eklemli uzantıları hem bu hayvanlara ismini vermiştir (arthro = joint, yani eklem; pod = foot, yani ayak) hem de başarılarının anahtarıdır. Zamanla, eski eklembacaklıların atalarının temel üye şablonu, farklı işlevlere sahip biçimlere kavuşacak şekilde evrildi. Böylece, eklembacaklılar yeni nişlere ve yaşam alanlarına yayılabildi. Haydi, temel üyelerinin evrilmesi sayesinde inanılmaz başarılı olan bir eklembacaklı grubu olan kabukluları inceleyelim!
Eklembacaklılarının uyarlanım yetisi
Üyelerin özelleşmesi sadece kabuklulara özgü değildir. Farklı eklembacaklı soylarında da karşımıza çıkar. İşte bazı örnekler:
Fırsat kapıyı çalar, fakat her ihtiyaca cevap vermez
Eklembacaklıların özelleşmiş uzantıları çok çeşitli olsa bile bunların evrilme sebebinin eklembacaklıların “ihtiyaçları” doğrultusunda olmadığını hatırlamak önemlidir. Bunun yerine, bu üyelerin evrimini, dış iskelette olduğu gibi, doğal seçilim öne çıkarmıştır: bu özellikler eklembacaklıların atalarının soylarını sürdürmelerine yardımcı oldu.
Fakat bunun alengirli bir yönü de bulunuyor: kalıtımla edindiğiniz özelliklerin kendi sınırlamaları vardır, hatta bazen bu özellikler size köstek bile olabilir! Gelin şimdi de evrimin, eklembacaklıların önüne koyduğu sınırlamalara bir göz atalım.
